Zekat ve sadaka, İslam’ın beş temel şartından biri olan zekatın yanı sıra, gönüllü hayır işleri olarak sadakanın önemini vurgulayan İslam dininin temel ibadetlerindendir. Zekat, belirli bir malın belli bir kısmının, belirli şartları taşıyan fakir ve muhtaç kimselere verilmesi zorunluluğudur. Sadaka ise, kişinin kendi isteğiyle ve herhangi bir zorunluluk olmaksızın yaptığı hayır işidir. İslam geleneğinde zekat ve sadaka, toplumsal adaletin sağlanması ve bireyler arasındaki malî dengenin korunması için büyük önem taşır.
Zekat ve sadaka ile ilgili hadisler ve Kur’an ayetleri, bu ibadetlerin önemini ve Müslümanların bu konudaki sorumluluklarını vurgular. İşte bu konuda bazı örnekler:
Zekatla İlgili Hadisler:
1. Peygamber Efendimiz (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: “Bir altınınızı veya bir gümüşünüzü zekat olarak vermezseniz, kıyamet günü size ateşten levhalar yapılır. Sonra bunlar cehennem ateşinde ısıtılır ve insanın yanaklarına, alnına ve sırtına bunlarla vurulur.” (Müslim, Zekat 5)
2. “Kimin üzerine zekat farz olur da vermezse, kıyamet günü malı, kel ve zehirli bir yılan şeklinde gelir, sahibini boynundan yakalar ve: ‘Ben senin malınım, ben senin hazinenim’ der.” (Buhari, Zekat 30)
Sadakayla İlgili Hadisler:
1. “Sadaka vermek, hastalıkları tedavi eder ve ömrü uzatır.” (Tirmizi, Birr 45)
2. “Sadaka, sahibinin günahlarını söndürür, tıpkı suyun ateşi söndürdüğü gibi.” (Tirmizi, Birr 46)
Zekat ve Sadaka ile İlgili Kur’an Ayetleri:
1. “Mallarınızı Allah yolunda harcayın ve kendinizi tehlikeye atmayın. İyilik yapın. Çünkü Allah iyilik yapanları sever.” (Bakara, 2:195)
2. “Onların mallarından bir hak olarak, kendilerini temizleyen ve arındıran bir sadaka al.” (Tevbe, 9:103)
3. “Sadakalar, yalnızca fakirlere, yoksullara, zekat toplayanlara, kalpleri İslam’a ısındırılacak olanlara, köleleri azat etmeye, borçlulara, Allah yolunda olanlara ve yolda kalmışlara aittir. Bu, Allah tarafından bir farzdır. Allah bilendir, hüküm ve hikmet sahibidir.” (Tevbe, 9:60)
4. “Kim kötülükten sakınır ve sadaka verirse, şüphesiz biz onun için kolaylık sağlarız.” (Leyl, 92:5-7)
Bu ayetler ve hadisler, zekat ve sadakanın sadece maddi bir yardım olmadığını, aynı zamanda manevi bir arınma ve toplumsal sorumluluk olduğunu gösterir. Müslümanlar için zekat, malın temizlenmesi ve artmasının bir yolu olarak görülürken, sadaka ise her türlü iyiliğin ve yardımın geniş bir kategorisini ifade eder ve kişinin cömertliğini, merhametini ve topluma olan bağlılığını yansıtır.